Đại lý làm thủ tục hải quan: Đông nhưng chưa mạnh

Khai thuê vẫn lấn át

Một trong những nội dung tại thỏa thuận hợp tác được Cục Giám sát quản lý về hải quan và Hiệp hội DN dịch vụ logictics Việt Nam (VLA) ký kết mới đây là: Nâng cao hiệu quả hoạt động của ĐLTTHQ và chất lượng dịch vụ của các DN kinh doanh dịch vụ logictics. Theo đó, hai bên sẽ triển khai các hoạt động như: Tổ chức giới thiệu, phổ biến, hướng dẫn các nội dung quy định pháp luật về hải quan có liên quan đến hoạt động kinh doanh dịch vụ logictics; lấy ý kiến đối với các văn bản pháp luật; xây dựng và triển khai các hoạt động nhằm phát triển hoạt động ĐLTTHQ theo quy định của Luật Hải quan năm 2014…

Hoạt động ĐLTTHQ lần đầu tiên được quy định chính thức tại Luật Hải quan năm 2014 và Thông tư 12/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định chi tiết thủ tục cấp Chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan; cấp và thu hồi mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan. Việc hoàn thiện khung khổ pháp lý với những quy định rõ ràng về điều kiện thành lập, quyền hạn và nhiệm vụ ĐLTTHQ đặt niềm tin cho sự phát triển một dịch vụ trong chuỗi cung ứng dịch vụ Logictics, phù hợp với xu hướng phát triển của các nước tiên tiến trên thế giới. Tuy vậy, cho đến nay sau nhiều năm phát triển thì hoạt động này vẫn chưa thực sự đạt được hiệu quả thúc đẩy hoạt động XNK của DN.

Tại một hội nghị mới đây, ông Nguyễn Quang Sơn, Trưởng phòng thuộc Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) cho biết, triển khai quy định của Luật, cho đến nay Tổng cục Hải quan đã công nhận 858 ĐLTTHQ, cấp hơn 1.400 mã nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan.

Theo quy định tại Điều 5 Nghị định 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ thì chỉ chủ hàng hóa XK, NK mới được đứng tên và làm thủ tục hải quan, trường hợp thương nhân ở nước ngoài không ở Việt Nam mà muốn làm thủ tục hải quan phải thông qua ĐLTTHQ và nếu chủ hàng hóa không trực tiếp làm thủ tục phải thông qua đại lý. Các trường hợp ủy quyền trước đây khá phổ biến giờ chỉ áp dụng với trường hợp hàng hóa quà biếu, tặng của cá nhân, hành lý gửi trước chuyến đi của người xuất cảnh, nhập cảnh.

Tuy số lượng ĐLTTHQ đã tăng đáng kể trong thời gian qua, cùng với việc chính sách thành lập và hoạt động ĐLTTHQ đã rõ ràng, nhưng ông Sơn cho biết, qua theo dõi, cơ quan Hải quan nhận thấy hoạt động ĐLTTHQ còn khá nhiều tồn tại. Thực tế hoạt động ĐLTTHQ chưa phát triển và hoạt động đúng nghĩa và đúng tư cách ĐLTTHQ. Nguyên nhân chủ yếu là do việc thực hiện quy định pháp luật chưa nghiêm. Tình trạng khá phổ biến là DN ĐLTTHQ không sử dụng chữ ký số của ĐLTTHQ, không sử dụng mã nhân viên đại lý được Tổng cục Hải quan cấp mà hầu hết DN chủ hàng khi thuê các đại lý làm thủ tục ký một loạt các giấy giới thiệu khống để biến nhân viên đại lý thành nhân viên của DN chủ hàng. Tức là “họ làm việc khai thuê hải quan dưới hình thức sử dụng Giấy giới thiệu thay mặt chủ hàng để làm thủ tục hải quan, đối với hàng của công ty thì coi như họ là người của công ty đó. Thực trạng này chiếm tới 90-95%.” - ông Sơn phân tích.

Lực lượng này hoàn toàn lấn át các ĐLTTHQ chính thức vì sự linh hoạt, ít phải làm các thủ tục theo quy định như ký hợp đồng và giá cả lại thường rẻ hơn là ký hợp đồng chính thức với các ĐLTTHQ. Cũng chính vì lẽ đó, để cạnh tranh với dịch vụ khai thuê, các ĐLTTHQ phần nhiều cũng phải hoạt động giống như hình thức này. Đó là làm dịch vụ khai thuê dưới hình thức cử nhân viên của mình mang theo Giấy giới thiệu của công ty thuê. Rõ ràng rất nhiều đại lý không muốn thực hiện như vậy, nhưng phải chiều ý khách hàng.

Trên thực tế, việc thực hiện chưa đúng quy định pháp luật dẫn tới những hậu quả mà chính DN gánh chịu đã được Tổng cục Hải quan cảnh báo tới các DN. Một số DN XNK giao chữ ký số và tài khoản đăng nhập hệ thống VNACCS cho ĐLTTHQ hoặc các tổ chức, cá nhân khác không phải ĐLTTHQ để thực hiện khai báo và truyền tờ khai hải quan, chữ ký số, tài khoản này sau đó đã được sử dụng không đúng mục đích, đơn cử như: Dùng để khai báo cho các chủ hàng khác hoặc lợi dụng thông tin của chủ hàng để mở tờ khai hải quan. Bên cạnh đó, việc lỏng lẻo trong quản lý, cấp phát, sử dụng giấy giới thiệu, giấy ủy quyền đã tạo cơ hội cho một số đối tượng lợi dụng để thực hiện các hành vi trục lợi, ẩn chứa nguy cơ buôn lậu, gian lận thương mại. Cơ quan Hải quan đã phát hiện ra và phối hợp với cơ quan Công an điều tra một số vụ việc.

Bên cạnh đó, những nguyên tắc trong quản lý hoạt động ĐLTTHQ cũng chưa được các đại lý nắm rõ, thực hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ của đại lý theo Thông tư 12/2015/TT-BTC. Vi phạm phổ biến nhất là tình trạng không thực hiện chế độ báo cáo quý. Theo quy định nếu không báo cáo ba lần liên tiếp Tổng cục Hải quan chấm dứt hoạt động và DN không được đề nghị công nhận lại trong vòng tối thiểu 2 năm. Cơ quan Hải quan đã phát hiện trường hợp nhân viên ĐLTTHQ làm cho DN đại lý này nhưng vẫn làm hồ sơ đăng ký đủ điều kiện công nhận cho DN đại lý khác; thậm chí có cả trường hợp sử dụng hồ sơ giả của nhân viên đại lý để đề nghị công nhận ĐLTTHQ.

Đại lý chưa được ưu tiên

Phân tích về thực trạng trên, ông Sơn cho biết, việc chưa có chế độ ưu tiên rõ ràng dành cho ĐLTTHQ trong quá trình làm thủ tục là một nguyên nhân khiến cho hoạt động này phát triển. Bên cạnh đó, DN ĐLTTHQ vẫn còn gặp vướng mắc, khó khăn khi thực hiện thủ tục khác không liên quan đến cơ quan Hải quan mà nằm trong chuỗi thủ tục giao nhận, chẳng hạn như thủ tục kiểm tra chuyên ngành nơi chấp nhận nơi không chấp nhận tư cách của ĐLTTHQ làm thủ tục kiểm tra chuyên ngành cho các lô hàng XNK. Ngoài ra, DN ĐLTTHQ cũng gặp khó khăn trong việc lấy hàng khỏi các kho bãi, các DN kho bãi chưa chấp nhận hợp đồng đại lý.

Trong khi đó ngay cả cơ quan Hải quan vẫn có tình trạng thực hiện không đúng quy định pháp luật hải quan về ĐLTTHQ. Theo quy định DN ĐLTTHQ không phải xuất trình hợp đồng đại lý khi làm thủ tục hải quan, chỉ phải xuất trình nếu Hải quan xác định có hành vi vi phạm pháp luật, nhưng một số đơn vị yêu cầu phải xuất trình hợp đồng đại lý khi làm thủ tục hải quan. Hiện nay, Tổng cục Hải quan đang rà soát tổng thể về tình hình ĐLTTHQ, kết quả sau đó sẽ báo cáo, đề xuất lãnh đạo Tổng cục Hải quan chấn chỉnh và có giải pháp tổng thể để phát triển ĐLTTHQ.

Về lâu dài, Tổng cục Hải quan sẽ tiếp tục phối hợp với hiệp hội, DN để các DN ĐLTTHQ nắm rõ các chính sách pháp luật, thực hiện đầy đủ, cũng như đúng các quy định về quyền và trách nhiệm. Chẳng hạn, khi thấy có bất cứ CBCC hải quan nào yêu cầu nộp giấy tờ sai quy định thì phản ánh trực tiếp về Cục Giám sát quản lý về hải quan, hoặc qua đường dây nóng để chấm dứt ngay.

Đồng thời, Tổng cục Hải quan sẽ sớm đưa ra các giải pháp để chấm dứt tình trạng được coi là “thông lệ làm thủ tục hải quan” đó là sử dụng chứng từ khống: Là người của các DN ĐLTTHQ nhưng thông qua giấy giới thiệu khống trở thành nhân viên DN XNK đi làm thủ tục. “Tổng cục Hải quan dự kiến sẽ siết lại hoạt động này, khi phát hiện ra sẽ xử lý cả trách nhiệm của DN ký giấy giới thiệu khống cũng như DN ĐLTTHQ. Rõ ràng nếu DN XNK đứng tên trên tờ khai phải là tư cách của DN, nếu ĐLTTHQ làm thủ tục phải là tư cách của đại lý để rõ ràng trách nhiệm về thực hiện các quy định pháp luật có liên quan. Như vậy cũng giải quyết được bài toán đang rất khó của các DN logistics hiện nay”- ông Sơn nói.

Ông Lê Duy Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội DN dịch vụ logictics Việt Nam (VLA): Mong muốn hợp tác từ phía cơ quan Hải quan

Dịch vụ thủ tục hải quan là dịch vụ không thể thiếu trong chuỗi dịch vụ logistics. Chính vì thế hiệp hội đang nỗ lực nâng cao năng lực cạnh tranh trong đó có dịch vụ ĐLTTHQ. Đây cũng là vấn đề được nêu trong Quyết định 200/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Để thực hiện mục tiêu phát triển dịch vụ logictics nói chung và dịch vụ ĐLTTHQ nói riêng, VLA mong muốn Tổng cục Hải quan tiếp tục gắn bó với DN cung ứng dịch vụ logicstics để hợp tác, kết hợp tốt hơn đưa dịch vụ đại lý thực sự chuyên nghiệp so với các nước trong khu vực. Cùng với đó hoạt động ĐLTTHQ có thành công hay không tất nhiên còn có vai trò quan trọng từ phía DN. Hiệp hội sẽ tiếp tục làm tốt vai trò cầu nối giữa DN với cơ quan Hải quan nhằm thúc đẩy vai trò của DN trong quá trình xây dựng pháp luật và ngược lại nắm bắt nhanh chóng, tuyên truyền hiệu quả những chính sách mới từ cơ quan Hải quan để tăng cường tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

Châu anh